Literatura niemieckojęzyczna i jej tłumaczenia na inne języki

Najstarsze dzieła spisane w języku niemieckim pochodzą z okresu wczesnego średniowiecza. Pojawiały się wówczas głównie teksty z literatury epickiej czy klasztornej. Spisywano:

• modlitwy,
• zaklęcia,
• eposy,
• prozy – wszystko w różnych formach literackich.

Po niemiecku pisano a raczej przetłumaczono także wydania Biblii. Zaczęto od starego testamentu gdzie dogmatyczne przedstawienia stały się podstawą wykształcenia tak zwanych poezji eschatologicznych oraz maryjnych. Na ich podstawie kształtowano wczesne społeczeństwo niemieckie, które wywodziło się ze środowisk świeckich.

Rozwój literatury niemieckiej – pierwsze tłumaczenia na języki obce

Dla rozwoju języka i tłumaczenia poszczególnych tekstów najważniejszy był moment wynalezienia i opracowania metody druku. Wymyślił ją niemiecki złotnik a następnie drukarz Jan Gutenberg. Od tego czasu nie tylko spopularyzowano pisanie, jako takie, ale też zaczęto prowadzić liczne tłumaczenia i przedruki poszczególnych dokumentów, prac czy innych form dzieł literackich.

Poza tym, że dzięki drukowi można było tworzyć więcej i powszechniej, to do tego robiono to taniej. Zastąpiono pergamin papierem, który jak się okazało stał się zaledwie po 100 latach niezwykle powszechny. Zaczęto tym samym tłumaczyć dzieła na skalę „masową”. Na okres późnego średniowiecza, humanizmu i reformacji przypada według różnych szacunków od 3000 do ponad 7000 tysięcy tłumaczeń głównie z łaciny i greki na język niemiecki.

Marcin Luter – pierwszy zawodowy tłumacz?

Ruch społeczno-religijny zapoczątkowany przez Marcina Lutra na przełomie XV i XVI wieku dał początek licznym zmianom, które ukształtowały germańską części Europy. Na ten okres przypada też rozwój różnego rodzaju tłumaczeń przede wszystkich przekładów książkowych. Luter był tłumaczem: na niemiecki Biblii oraz dzieł z tak zwanej „grupy sakralnej”. Ale dzięki niemu świat, oczywiście ten czytający po niemiecku mógł się więcej dowiedzieć o:

• literaturze starożytnej – sam Luter przetłumaczył blisko 30 różnych dział literatury starożytnej z różnych krajów głównie Europy południowej,
• prozie – greckiej, rzymskiej czy powstałej w okresie bizantyjskim,
• wierszach – pisanych w starożytnej Grecji, Rzymie czy nawet Persji.

Luter zapoczątkował też tłumaczenia dokumentów, przede wszystkim kościelnych. Manifesty, dekrety czy przykazy, które wypowiadał oraz określał kościół, trafiały do coraz szerszej grupy odbiorców. Warto pamiętać, że popularyzacja kościoła w tamtym okresie była niezwykle istotnym zadaniem, gdyż kształtowała coraz bardziej „otwarte” społeczeństwa. Luter dzięki tłumaczeniom tekstów swoich oraz tych zapożyczonych mógł dotrzeć do większej grupy odbiorców.

Książki ludowe, działa zabobonne, czarodziejskie – tłumaczenia od niemieckie

Ciekawą grupą tłumaczonych dzieł były księgi ludowe. Tereny dawnej Germanii zamieszkiwały różne nacje, które całościowo tworzyły społeczeństwo niemieckie. Dzięki drukowi oraz tłumaczeniu poszczególnych dzieł zaczęto opisywać a następnie popularyzować różnego typu księgi związane z lokalnymi wierzeniami, obyczajami czy zwyczajami. Wiele ksiąg było pisanych anonimowo. Dzięki tłumaczeniom zaczęto opisywać zdarzenia z różnych części dawnej Germanii. Dało to niejako początek tak zwanej „literaturze lokalnej”, która opisywała konkretne miejsca i zdarzenia, które się wówczas na danym terenie dokonywały.

Dawne księgi można tłumaczyć także dziś

Jako tłumacz języka niemieckiego spotykam się na różnym szczeblu z tłumaczeniami dzieł, które powstawały nawet w okresach średniowiecza. Do dziś w niektórych archiwach dostępne są różnego rodzaju dokumenty, które czekają na ich odpowiednie przetłumaczenie.

Z samego XX wieku z okresu przed II wojną światową dostępnych jest kilka tysięcy dzieł literackich, które czekają na różnego rodzaju tłumaczenia. Każdy, kto ma więc dostęp do książek, opowiadań czy zwykłych dokumentów, które powstały w danym okresie warto, aby je przetłumaczył. Jest to nieoceniona skarbnica wiedzy, którą warto popularyzować. Im więcej uda się dzieł i dokumentów przetłumaczyć tym większa szansa, że szerzej spopularyzuje się choćby część wciąż nieodkrytej kultury niemieckiej.